بررسی کتاب «فی الأدب العباسی، الرؤیة و الفنّ» عزالدین اسماعیل با تکیه بر الگوی فراگفتمانی هایلند

تحلیل فراگفتمان نوعی تحلیل زبانشناسی است ‌که خواننده را به فراسوی متن می‌کشاند و بین خواننده و نویسنده ارتباطی مشارکت‌آمیز ایجاد می‌کند. در همین زمینه کِن هایلند با ارائۀ الگوی نظری فراگفتمان، دامنۀ وسیعی را در شناخت بهتر ارتباط مشارکتی بین نوع نگرش خواننده و نویسندۀ متن بیان کرده است. در چارچوب نظری وی، نویسنده از ابزارهای مختلف فراگفتمانی نظیر نگرش‌نماهای مثبت و منفی (صفاتی نظیر شیوا و ضعیف)، تردیدنماها (کلماتی مانند شاید) و یقین‌نماها (قیدهایی مانند حتما) برای بیان ارزش‌های یک پدیده، میزان تردید و قطعیت در خصوص یک گذاره استفاده کرده است. بررسی کتاب‌های نقدی براساس این الگو، معیاری برای تبیین شیوۀ نگرش ناقدان است. پژوهش حاضر در صدد است با روش توصیفی-تحلیلی و بر مبنای الگوی فراگفتمانی هایلند به بررسی مقوله‌های زبانی- بلاغی کتاب «فی الأدب العباسی، الرؤیة والفنّ» اثر عزالدین اسماعیل بپردازد. یافته‌های پژوهش حاکی از درصد بالای مقوله‌های زبانی در کتاب به ترتیب زیر دارد ؛ استنادها 451 و گذاره‌ها 335، ابهام‌زداها 324، خوداظهاره جمع 269 و راهنمایی خواننده در متن 246 مورد. این ارزیابی زبانی بر این امر دلالت دارد که نویسنده متن را به مثابه کنشی اجتماعی می داند و سعی در مشارکت دادن خواننده را دارد.